Yazılar

Prematüre bebeğimin gelişimini hızlandırmak için ne yapmalıyım?

En sık sorulan sorulardan birisi, prematüre doğan bebeğimin gelişimini hızlandırmak için ne yapmalıyım ?

Prematüre Hastaneden eve çıktıktan sonra birçok organı ile ilgili bir takım riskler ve sorunlar devam edebiliyor.

1.) Akciğer ile ilgili problemi olabiliyor: Dış enfeksiyon etkenlerinden iyi korunması gerekiyor, özellikle kış aylarında. Prematüre bebekler ne kadar sık hastalanırsa, ki düşük bağışıklık sistemi nedeniyle akciğer enfeksiyonlarına karşı eğilimleri oluyor ve buda gelişimlerini olmusuz etkiliyor.

Bu nedenle gelişimi desteklemek için hijyene ve kış dönemindeki enfeksiyonlara çok dikkat etmek gerekiyor.

2.) Gözleri ile ilgili sorun olabiliyor. Ailelerin bebeklerinin göz muayene ve takiplerine önem vermeleri gerekiyor, ki eğer gerekirse gerekli girişim için geç kalınmasın.

3.) Nörolojik takip önemli, yani bu bebeklerin merkezi sinir sistemlerinin gelişimi ile ilgili sorun olabiliyor. Ailerlerin bebeklerinin davranışlarını yakından izlemesi ve uyaran çeşitliliğini artırması çok önemli. Bebeğin işaret dilini anlamak, ihtiyaçlarını zamanında karşılamak, bol bol ten teması yapmak, konuşmak ve oyun oynamak beyin gelişimini teşvik etmek için yapılabileceklerin başında gelmektedir.

4.) Beslenme, ailelerin en hassas olduğu konulardan birisidir.Bebeğim ne zaman kilo alacak, ne zaman boyu uzayacak ve ne zaman yaşıtlarına yetişecek gibi kaygılar çok yaygın olabiliyor.

Oysa altını çizmek gerekiyor ki, bu bebeklerin hızlı şekilde kilo alması ve çok hızlı büyümesi çok iyi bir şey değil. Hekimler bunun tam tersini teşvik ediyor ve prematüre bebeklerin kendi hızında, kendi ritminde büyümelerinin daha sağlıklı olduğunu vurguluyor.

Tıp anladı ki prematüre bebeklerin yavaş yavaş, kendi hızlarında büyüyerek zaman içinde akranlarını yakalamaları çok daha sağlıklı.

Prematüre veya çok düşük doğum ağırlığına sahip bebekler çok hızlı kilo alacak olurlarsa, ileriki yaşlarında diabet, karaciğer, kalp ve damar problemleri çok daha fazla olabiliyor.

Beslenme yönünden kilo artışı doktor tavsiyesi dahilinde normal gitmeli,yani aileler bebeklerine çok hızlı kilo ve gerekenden fazla kilo aldırmak için acele etmemelidir.

Prematüre ve düşük doğum ağırlığına sahip bebeklerde, kıt kanat yani az ile idare etme sistemi gelişiyor. İleriki dönemde dış dünyada çok fazla besin almaya başlayınca bir bozukluk gelişiyor.

Bu bebeklerde ailelerin beslenmeye birden yüklenip çok hızlı kilo artışı yaratacak bir caba içine girmemeleri gerekiyor. Prematüre doğan bebeklerin gelecekteki sağlığını korumak için buna çok dikkat etmek gerekiyor.

Prematüre bebeğimin gelişimini hızlandırmak için ne yapmalıyım?

Prematüre bebeklerin beyin gelişimi nasıl olur?

Prematüre bebeklerin beyin gelişimi nasıl olur?

Prematüre bebekler yaşamla tanıştıkları andan itibaren, gelişimsel olarak hazır olmadıkları çevreden kaynaklanan girdiler ile başetmek zorundadırlar.

Erken doğan bebeğin diğer organlar gibi beyin gelişimi, yani nöronların doğru bağlantıları tamamlamaları ve gelişimleri kuvöz koşullarında tamamlanmıştır.

Bu konuda uzun süre yeni doğan yoğun bakım bölümünde kalan bebeklerin beyinlerinde  neler olup bittiği  , ne gibi izler geride kaldığı , nasıl etkilendikleri halen araştırılmaktadır.

Ancak bebeğin merkezi sinir sisteminin bu koşullarda olumlu etkilendiğini söylemek mümkün değil.

Hamileliğin 3.cü trimester bebeğin beyinin ani ve hızlı olgunlaştırmayı gerçekleştirdiği önemli bir dönemidir. Bu nedenle 32 haftadan önce doğan bebeklerde nörolojik özellikler doğumdan sonra oluşur.

Yeni doğan yoğun bakım bölümünde bebeğin duygusal ihtiyaçları sınırlı şekilde karşılanmıştır , bu nedenle hastaneden taburcu olan bebekler sosyo-duygusal sorunları bir süre daha taşırlar.

Bu anlamda ev ortamında bebek hem fiziki hemde duygusal olarak yeni bir uyum geliştirmesi gerekmektedir.

Prematüre bebekler korumacı ve özel ilgi ile büyüler , beyin gelişimleri için doğrusu ve gereken de budur.

Ebeveynler düşen görev, bebeklerinin davranışlarını doğru okumaları ve bebeklerini kolayca yorabilecek fazla uyaranlara karşı farkındalık içinde olmalarıdır.

Bebek beyini yeni nöron bağlantıları ile sürekli gelişim gösteren bir organdır.

Beyin gelişirken 2 temel koşulla bağlıdır.

– Genetik yapı ve özellikleri (yaradılış)

– Etkileşim sonunda yaşanan deneyim (beslenmek)

Her bebek gelişmeyi (filizlenmeyi) bekleyen trilyonlarca nöron ( sinir hücresi) ile dünyaya gelir.

Eğer yeterli uyarılma sağlanmaz ise nöron (sinir hücreleri) bağlantıları sağlanmadan kurur.

Doğum esnasında hücreler arasındaki bağlantı hızlı değildir. Beyin pozitif uyaranlara maruz kaldığı ölçüde bağlantılar hızlanmaya başlar.

Beyin doğru uyaranlar ile beslendiği sürece trilyonlarca nöron bağlantısının oluşma potansiyeline sahitiptir.

– Doğum esnasında sinir hücrelerinin bağlantısı %25 oranında gerçekleşmiştir.

– Bebek 1 yaşına geldiğinde ise nöron bağlantıları %75 oranında tamamlanmıştır.

– Çocuk 3 yaşına geldiğinde ise bağlantıların %90 sı tamamlanmıştır.

Beyin gelişirken güvenli ve pozitif bir ortamda beslenirse uygun bağlantıları

(öğrenme kalıpları) oluşmaktadır. Fazla uyaran (ortamdaki stres) olumsuz etkide bulunabileceği gibi atipik sinir hücresi kalıpların gelişmesine neden olabilir.

İlk 1 yıl boyunca fiziksel ve zihinsel gelişim için “güvenli bağlanma” sağlayacak ten ve göz teması, dokunma, konuşma alanlardaki beslenme çok önemi rol oynar.

Yeni doğanlarda etkileşime en güzel örneklerden birisi ekte yer alan deney çalışması videosunda yer almaktadır.

Neden prematüre bebek ailelerinin yol gösterici desteğe ihtiyaçları vardır ?

Neden  prematüre bebek ailelerinin yol gösterici desteğe ihtiyaçları vardır ?

1.Yoğun Bakım:

Yeni doğan yoğun bakım süreçi bebek için olduğu kadar ebeveynler içinde son derece traumatik ve stresli bir süreçtir.

Hamileliği erken doğum ile sonuçlanan ve bebeğinden zamansız ayrılan anne bedeni ruhsal olarak büyük bir ‘kayıp’ yaşar.

Özellikle annelerin şok, hakimiyet kaybı, korku, yoksunluk hissi ve depresyon gibi baş edilmesi güç duygular içinde olabildikleri tespit edilmiştir.

– I.ci evrede; bebeğinin geleceğine dair belirsizlik endişesi içinde hastaneden taburcu edilen aile, yeni doğan yoğun bakım hekim ve hemşirelerine karşı büyük minnet duyguları içindedir.

– II.ci evrede; yoğun bakım günlerindeki süreç uzamaya başlar ve anne-babanın doğal olarak hazırlıklı olmadığı prematüreliğe dair riskler (PVL / İVK – BPD/RDS – PDA – NEK – ROP gibi ) baş göstermeye başlar.

– III.cü evrede; ise giderek yıpranan sinirler, endişeler ve iletişim kazaları eşler arasında baş edilmesi güç durumların hatta krizlerin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

  • Bebeğin iyileşme ve kendini toparlama yetisi ebeveynlerinden karşılık görmesinde bağlıdır.
  • Bilgi ile desteklenen ve doğru uyaranlar ile yeni doğan yoğun bakım sürecine dahil edilen ebeveynlerin, bebeklerinin sağlık durumuna olumlu etki yaptığı kanıtlanmıştır.
  •  Anne kuvözdeki bebeğine dokunmalı ve bebek uygun olduğunda bakımına aktif olarak katılmalıdır.

Sağlıklı bir anne – bebek ilişkisi bebeğin ruhsal ve fiziksel gelişimini , güven duygusunun kazandırılması için oldukça önemlidir.Prematüre doğum yapan annelerin önemli düzeyde psiko-sosyal stres yaşadıkları ve doğum sonrası depresyon riski taşıdıkları bilinmektedir.Anne bebeği ile ilk günlerde etkileşime girmeyi red edebilmektedir.

Çalışmalar prematüre bebeği olan annelerin bebeklerini daha geç gördüklerini , dokunduklarını ve kucaklarına aldıklarını , bebeklerinin kendilerinin olduğunu algılamada güçlük çektiklerini ve anne – bebek ilişkisinin olumsuz yönde geliştiğini göstermektedir.

Bu nedenle anne doğumdan sonra en kısa ve en uygun zamanda bebeğini görmeye teşvik edilmelidir. Annenin yoğun bakımda geçirdiği süre arttıkça anne bebek ilişkisi olumlu yönde gelişmeye başlar.Annenin güven duygusu artar ve bebeğinin durumunda ilerleyen günlerde meydana gelebilecek dalgalanmalara karşı güçlenmiş hissedecektir.

Başta ABD ‘de hastanelerin yeni doğan yoğun bakım bölümünde görevli Prematüre Bebek Ebeveyn Danışmanları, bu konuda eğitim almış ve aynı zamanda prematüre bebek anneliği deneyimi olan kişilerden oluşmaktadır.

Prematüre bebek ebeveyn danışmanların başlıca görevlerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkün.

  • Erken doğumun gerçekleştiği an itibaren devreye girerek, annenin hikayesi dinlenmek.
  •  Yoğun bakım süreçi ile ilgili ve prematürelik gerçeğine dair rehber bilgileri aileye aktarmak.
  •  Yoğun bakıma uygun uyaran ve teknikler ile anne – babanın dahil olmasını sağlamak.
  •  Süreç boyunca bebeğin temel davranış şekilleri hakkında bilgi sunmak.
  •  Ebeveynlere düşen önemli görevleri aktarmak.
  •  Aileye destek olmak.

 

2.Evde prematüre bebek bakımı:

Doğru bakım koşulları prematüre bebeklerin gelişimini doğrudan etkilemektedir.

Takip ve erken müdahale sağlandığı taktirde prematüre bebeklerin zamanında doğan yaşıtlarına yetişmeleri mümkündür.

Eve gitme zamanı geldiğinde, prematüre bebek ve ailesi için önemli bir dönem başlar.Taburculuk ve evdeki yaşam hakkında doğru şekilde bilgilenerek plan yapmak aile için son derece önemlidir.

Prematüre bebeklere uygun hijyende oda ortamının yaratılması, ziyaretçi trafiğinin düzenlenmesi, araç gereç ve oyuncak seçimi titizlikle dikkate alınmalıdır.

Prematüre bebeklerin nörolojik ve zihinsel gelişimini taburculuk sonrasında takip etmek önemlidir.

Ebeveynin doğru gözlemi , yenidoğan hekimi ,çocuk nöroloğu, pedagog ,fizik tedavi ve benzeri uzmanların sağlayacağı destek hayat kalitesine çok önemli katkı sağlar.

Gelişim konusunda bazı ipuçlarını izlenmek ve destekleyici oyunlar oynamak aileye düşen önemli görevlerdir.

Duyu organlarının gelişimi ve eğitilmesi oyun ile başlar.Prematüre bebeklerin gelişimlerini ve becerilerini destekleyen aktivitelerin ailesi tarafından uygulanması önemlidir.

Bebeklerin motor ve beceri gelişimine katkı sağlayacak temel pozisyonlar dikkate alınmalıdır.

Prematüre bebeklerin gelişimleri düzeltilmiş yaşa göre değerlendirilmelidir.

Prematüre bebek ebeveyn danışmanının görevi yukarıdaki konularda, aileye kendi ev ortamında tüm gerekli rehber bilgileri aktarmaktır.

 

 

Prematüre bebeklerde karın üstü yatırma alıştırmasının motor gelişimindeki önemi nedir ?

Prematüre bebeklerde karın üstü yatırma alıştırmasının motor gelişimindeki önemi nedir ?

30 haftadan önce doğan bebekler in motor geçikmeleri erken doğum ile ilişkilendirilmektedir.

Tespit edilmiş kalıcı bir sağlık sorunu yok ise ( fizik terapi gerektirecek) doğru bakım koşulları ile çocuklukta motor gelişimi tamamlanmaktadır.

Sinir sistemindeki gelişmişlik, Genetik miras, çevre ve bakım koşulları prematüre bebeklerin başlıca performans etkenidir.

Fiziksel kuvvet ; dayanıklılığı artırdığı ve sosyal becerileri geliştirdiği gibi, büyük ve ince motor gelişmi için hayati önem taşır.

Örnek.bazı bebekler veya çocuklar , vücutları verilen bilgiyi kabul etmediği için sadece izleyici konumunda kalır.

Motor becerileri sayesinde çevremize uyum sağlamamız ve ona uygun cevabı verebilmemiz sağlanır.

Bebeklerde kas ve kuvvet gelişimi,baştan başlar ve ayaklara doğru devam eder. Fiziksel uyaran çeşitliği aynı zamanda beyin gelişimine katkı sağlar.

Büyük motor , küçük motor gelişiminden önce olur.

(El kas gelişimi , omuz kuvveti oluştuktan sonra gelişir.Ayak güçü yine kalça gelişiminden sonra oluşur.)

Yeni doğan bebekleri için çok önemli adımlardan birisi ‘’Karın üstü -Tummy time ‘’ pozisyonu ve alıştırmasıdır.Bebeklerin fiziksel gelişimleri ‘’ Karın üstü ‘’ pozisyonunda geçirdikleri zaman ile dogrudan ilişkilidir.

–  Önce bebeğin baş – boyun – ense kasları böylece kuvvetlenir.Sonra sırt – omuz kasları ile beden konrolü gelişir yani büyük motor.Daha sonra kol – el – parmak kasları gelişir ve böylece küçük motor gelişimi desteklenmiş olur. Küçük motor ile konuşma merkezi beyinin aynı bölgesi tarafından yönetilmektedir (gelişimleri birbirini etkiler).

Tummy time -karın üstü yatırma alıştırması eksik olan bebeklerde küçük motor beceri gelişiminde geçikme yaşanır.

Düz kafa (Flat head) veya boyun eğrilği (tortocollis)gelişebilir.

Tummy time – karın üstü yatırma alıştırması ile pelvis kasları kuvvetlenmiş olur, bu da oturma ve ayakta durma yani büyük motor  gelişimine katkı sağlar. Eksikliğinde ise oturma , emekleme, tay tay duruşa geçiş ve yürüme geçikebilir

Araba koltuğu gibi benzeri oturma şekillerini çok uzun süreli kullanmak ( uykuya dalmak ), yine aynı sakıncaları beraberinde getirir. ROTASYON önemli.Araba koltuğu ve benzeri oturmalarda başın orta hat pozisyonu gözetilmesi çok önemlidir.

Tummy Time – Karın üstü yatma alıştırması için kesinlikle beklenmemelidir.

Zamanlama ;

Doğumdan itibaren – 6 haftalık olana dek ( düzeltilmiş yaş ) = günde 5 dak.

2 aylık bebeklerde = günde 15 dak.

4 aylık bebeklerde =günde 1.5 saat

Tüm süre aynı anda olması gerekmiyor.Kanguru bakımı da karın üstü alıştırma süresi olarak geçerlidir. Bebek karın üstü alıştırma tummy time den hoşlanmazsa onu yüreklendirmeli ve teşvik etmeli.Havlu – battaniye ile rulo yapılarak desteklenebilir.

Bebek kuvözde olduğu sürece ve dış ortamda motor gelişimine katkı sağlayacak pozisyonlar:

1.  Eller yüzüne yakınlaştırılır

2.  Baş orta hat pozisyonu – rotasyonlar

3.  Gergin , geri bükülmüş bir sırt pozisyonu yerine cenin pozisyonu

4.  Kalça ve diz cenin pozisyonu

5.  Kanguru bakım

6.  Tummy Time – Karın üstü yatırma alıştırması